W 2022 roku minie dokładnie 25 lat od zalania Doliny Dunajca i zniknięcia pod wodą Czorsztyna który wszyscy znali. Historyczna, licząca ponad 620 lat miejscowość zniknęła wtedy pod wodą i powstało Jezioro Czorsztyńskie. Na portalu staryczorsztyn.pl pokazujemy i przypominamy Czorsztyn którego już nie ma. Ten z lat 60, 70, 80 i 90 XX wieku. Miejsce dzieciństwa, wakacji i obozów archeologicznych na których znajdowało się pamiątki z XVII wieku. Miejsce w którym nad Dunajcem wznosiły się dwa zamki: ten w Czorsztynie i ten w Niedzicy. Miejscu gdzie ludzie spotykali się na przystani flisackiej, w gospodzie „U Sperlinga” czy w czorsztyńskich „Basiach”. Ta niewielka, ale niezwykle urocza miejscowość miała bardzo bogatą historię.
W centrum Starego Czorsztyna stała od lat ’60 XX wieku Restauracja „Pieniny”. Ale tak na prawdę była to willa Leopolda Szperlinga, Żyda, który przybył do Czorszytna na początku XX wieku i od właścicieli dóbr czorsztyńskich Drohojowskich kupił okazałą, drewnianą willę w której prowadził karczmę i zajazd. W latach powojennych przekształcono ją w Restaurację „Pieniny” i działała końca lat 80 XX w.
Były w Starym Czorsztynie charakterystyczne obiekty: zamek, dwór Drohojowskich, kapliczka, pustelnia Olgi Małkowskiej, stodoły dworskie, remiza, lodziarnia, którą z sentymentem wspominają mieszkańcy i turyści. Były w niej lody w wafelku i oranżada w woreczku ze słomką. Miejscowi kąpali się w tzw. kałużach, nazywanych także „baniami” które powstały w skutek wydobywania żwiru z terenu przed zalaniem Czorsztyna. Nie jeden tam się nauczył pływać.
Przyjeżdżali też ludzie na wypoczynek. Wielu mieszkańców Czorszytna żyło z letników. Wynajmowali im pokoje i gościli w swoich domostwach. Od początku lat 70. XX działał tutaj słynny Ośrodek Wypoczynkowy „Na beczkach” .
Tysiące ludzi przyjeżdżało tutaj żeby podziwiać piękne widoki Pienin. Na początku lat 90 XX wieku była też w Czorszytnie strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza w której stacjonowało kilkudziesięciu żołnierzy.
Wszystko się zmieniło, gdy zapadła decyzja o budowie zapory w Niedzicy i wysiedleniu mieszkańców Starego Czorsztyna. Kilkadziesiąt rodzin musiało opuścić swoje domy i przenieść się m.in. na Nadzamcze – teren do którego woda nie sięga. Początek opustoszania Czorszytna zaczął się już w latach 60 XX w. tuż po decyzji o zalaniu w przyszłości Czorsztyna. Swój dom sprzedały wówczas córki Drohojowskich, właścicieli Czorszytna. Inni mieszkańcy także zaczęli się wyprowadzać z miejscowości.
Na teren miasteczka zawitali archeolodzy, którzy prowadzili prace zarówno na zamku czorsztyńskim jak i w terenie na obszarze miejscowości oraz w pobliskich Starych Maniowach i Kluszkowcach. Część istniejących, zabytkowych budynków z starego Czorsztyna została rozebrana i wywieziona. Pozostałe zostały wyburzone. Były i takie które pozostawione zostały w szczątkowej formie i dzieła zniszczenia dokonała woda. Wycięto także wszystkie drzewa na terenie który miał znaleźć się pod wodą.
Wyburzeniu w 1994 roku uległ kościół w pobliskich Maniowach, które po uruchomieniu zapory także znalazły się pod wodą. Rozebrana i przeniesiona w inne miejsce została także kaplica z Czorsztyna. Jeszcze na początku lat 90 można było przejść się opustoszałym Czorsztynem. Zarośniętym, zniszczonym, zdewastowanym. Stojące jeszcze domy były bez szyb, w pomieszczeniach hulał wiatr. W pomieszczeniach pozostały resztki śladów po dawnych mieszkańcach. Jakieś kartki, zapiski, stare gazety, talerze, kubki. W obejściu były pozostawione narzędzia gospodarskie, widły, stare lampy. Wszystko w chaszczach w które z trudem latem dało się wejść. Wrażenie było bardzo przygnębiające.
Ale wróćmy do Starego Czorsztyna, tego od lat 50- 90 XX w. tętniącego życiem, ludzkimi sprawami, rodzinnymi spotkaniami i wypadami na zamek lub na przystań flisacką czy do miejscowego GS-u. Zapraszamy Państwa w tę podróż.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, udostępnianie tylko za zgodą redakcji portalu staryczorsztyn.pl/MMC
Przeczytaj także:
Przystań flisacka w Czorsztynie – Stary Czorsztyn
„Korytnianka” w Czorsztynie – Stary Czorsztyn
Ostatnie chwile dworu Drohojowskich /Strażnicy WOP w Czorsztynie – Stary Czorsztyn
Wspomnienia ze Starego Czorsztyna: Spływy Dunajcem, wycieczki w góry i spanie na sianie. Nieznana historia PTTK w Czorsztynie – Stary Czorsztyn
