Nie ma już „Skrzyżowania” i ul. Turystycznej z drewnianymi willami z początku XX wieku. Nie ma „Kurpielówki” w której oczyszczane były kości mamuta sprzed 90 tysięcy lat, ani willi Sperlinga w której zatrzymywali się letnicy, żeby wypić piwo i coś zjeść przed wyprawą do ruin zamku w Czorsztynie. Zniknęły też pod wodami Jeziora Czorsztyńskiego słynne czorsztyńskie „Basie” i willa Teofila Sanoka. Ale my oprowadzimy Państwa po miejscach których już nie ma i domach, które najpiękniej wyglądały w miejscu w którym powstały 100 lat temu.
Dzisiaj, 27 lat od zalania Doliny Dunajca i powstania Jeziora Czorsztyńskiego (przepięknego skądinąd) mało kto już pamięta jak wyglądała topografia Starego Czorsztyna, tego leżącego przy Dunajcu, gdzie znajdowały się blisko 100 letnie drewniane wille. W pamięci zacierają się także nazwiska ich kolejnych właścicieli.
Dzięki pomocy dawnych mieszkańców Czorsztyna udało się nam odtworzyć mapę Starego Czorsztyna z okolic tzw. „Skrzyżowania” i ul. Turystycznej, która była główną ulicą miejscowości.
Są lata 70. XX wieku, wysiadamy przy tzw. „Skrzyżowaniu” na przystanku przy willi/gospodzie Sperlinga z autobusu, który przywozi nas do Czorsztyna z Nowego Targu. Po lewej stronie stając na wprost wejścia na ul. Turystyczną widzimy właśnie okazałą „Gospodę u Sperlinga”, dziś nosząca nazwę restauracji „Pieniny”. Dalej po lewej stronie w miejscu gdzie kiedyś były magazyny dworskie i zabudowania gospodarcze w których właściciel dóbr czorsztyńskich Stanisław Drohojowski trzymał min. zaprzęgi konne, którymi woził letników do ruin zamku czorsztyńskiego i na zamek w Niedzicy jest sklep meblowy.
Basia staryczorsztyn.pl
Dalej po lewej stronie stoi okazała „Basia II”, dawniej pensjonat dr Kulczyckiego, następnie widzimy willę Teofila Sanoka wzniesioną w latach 20. XX wieku, która od lat 60 . XX wieku służyła za sklep elektryczny GS. Na samym końcu ulicy Turystycznej gdzie jest granica Czorsztyna i dalej droga wiedzie do Kluszkowiec lub Szczawnicy i Krościenka stała willa „Zbyszek” Marii Kozickiej. W tym mniej więcej miejscu drogę przecinał potok Kluszkowianka za którym stały jeszcze domy rodzin: Dębskich i Królczyków.
Po tej samej lewej stronie w pobliżu Dunajca przy drodze do Maniów i Nowego Targu obok willi/gospody Sperlinga i znajdującej się tuż za nią kawiarni znajdowały się jeszcze dwa znane obiekty. Zaraz przy willi Sperlinga stał nowy, okazały dom-dwór Drohojowskich (nie mylić z murowanym dworem pod zamkiem w Czorsztynie). Później w budynku tym działał Bank Spółdzielczy i sklep rolniczy GS. Obok niego stała tzw. Stara Poczta (dawniej dom Kohmanowej)- również należący do Drohojowskich – niewielki budynek drewniany w którym po II wojnie światowej i wypędzeniu z dworu pod zamkiem mieszkała rodzina Drohojowskich. Obok tych budynków znajdowały się jeszcze kiosk RUCH-u i przystanek PKS.
Po prawej stronie ul. Turystycznej, zaraz przy „Skrzyżowaniu” na przeciw willi Sperlinga stał dom rodziny Zielińskich (wcześniej Posłusznego) w którym później działała także „Nowoczesna Gospodyni”, sklep obuwniczy i Koło Gospodyń Wiejskich. Dalej po prawej stronie stał dom Jakuba Kurpiela „Kurpielówka”, a trochę w głębi za nim dom Jandurów i Adamczyków. Następna przy ul. Turystycznej wznosiła się willa Józefa Galoty, w której od lat 60. XX wieku działał Ośrodek Zdrowia. Kolejnym budynkiem był przedwojenny Pensjonat dr Mecha, w którym po wojnie działał Gminny Posterunek Milicji Obywatelskiej. Za Pensjonatem dr Mecha był dom rodziny Marków, a dalej wznosił się okazały Pensjonat Okulijara „Pieniny” znany później jako „Basia III”. Dalej, już niejako poza granicami administracyjnymi Czorsztyna, za potokiem Kluszkowianka przy drodze stało jeszcze 7 domów należących do rodzin: Ligas, Misiak, Węgrzyniak, Bochnak, Kurpiel, Tota, Jakubowski.
Natomiast po prawej od strony Dunajca przy skrzyżowaniu stał kiosk, dalej poczta (przed domem Zielińskich) i jeszcze kilka domów kolejno rodzin: Gancarczyk, Bogdanowski, Błachut, Tomaszewski, Babiak.
Po drugiej stronie drogi, od strony Dunajca za potokiem Kluszkowianka w stronę Niedzicy stała beczka w której można było kupić piwo i inne produkty spożywcze, za nią stał dom Wójcika, a bardziej w głębi znajdowała się okazała willa „Diana” po wojnie nazywana „Basia I”. Po lewej za potokiem Kluszkowianka mniej więcej na wprost wjazdu na ul. Turystyczną stały 3 kioski, budynek GS w którym działało kilka sklepów, a jeszcze bardziej w stronę Nowego Targu stał pawilon PTTK i kolejne dwa kioski. Za nimi znajdował się dom Pani Bukowskiej, a jeszcze dalej w stronę Dunajca zlokalizowany był kemping i stały pawilony. Dalej w stronę Nowego Targu była stacja CPN. Jakiś kilometr od „Skrzyżowania”, przy drodze do Nowego Targu znajdowała się „Korytnianka” Wandy Kosseckiej.
Na „Skrzyżowaniu” były dwa przystanki PKS. Jeden przy drodze Nowy Targ – Niedzica tuż obok Gospody Sperlinga, drugi natomiast przy ul. Turystycznej po prawej stronie na wysokości domu Zielińskiego.
Piękny i klimatyczny był Stary Czorsztyn. Dziś kilka z tych budynków stojących niegdyś przy ul. Turystycznej można (nie wiadomo jak długo jeszcze) zobaczyć w Osadzie Turystycznej Czorsztyn w Kluszkowcach.
W Czorsztynie pod zamkiem były jeszcze co najmniej dwa osiedla domów: Podzamcze i Podubocze. Ale o tym następnym razem …
Podziękowania kierujemy szczególnie do Pani Grażyny Marek Singh, która sporządziła odręczną mapę „Skrzyżowania” i ul. Turystycznej na której znalazły się budynki istniejące w Czorsztynie od lat 20.XX w. oraz Pani Beaty Niewiadomskiej-Bochnak i Pani Anny Toty, których opowieści o Starym Czorsztynie są bezcenne.
Willa w Czorsztynie ul. Turystyczna staryczorsztyn.pl – 1
