W 1819 roku Jan Maksymilian Drohojowski, członek Stanów Galicyjskich, właściciel Buchowic i Derewni na terenie ziemi przemyskiej zakupił od Kamery Austriackiej połowę dóbr Czorsztyn – dawnej królewszczyzny. Na tym jednak nie poprzestał i w roku 1836 dokupił pozostałą część wraz z dobrami Radogoszcz. Pod zarządem Drohojowskich, najpierw Jana, a potem jego syna Marcelego i wnuka Stanisława licząca niespełna 200 dusz wieś stała się bogatym majątkiem ziemskim i modną miejscowością turystyczną z główną atrakcją – zamkiem „Wronin” w Czorsztynie.
Czorsztyn w rękach Drohojowskich był przez blisko 130 lat. Od 1819 do 1945 roku, kiedy zostali oni pozbawieni majątku przez nową władzę ludową w Polsce i wypędzeni z własnego dworu i Czorsztyna.
W czasach Drohojowskich Czorsztyn, który w XIX wieku był siedzibą starostwa czorsztyńskiego i obejmował swoimi wpływami okoliczne miejscowości rozwijał się nie tylko gospodarczo, ale także turystycznie wykorzystując walory pienińskich krajobrazów.
To na ziemi czorsztyńskiej, w Pieninach, pod zamkiem powstał pierwszy w Polsce prywatny rezerwat przyrody ufundowany na powierzchni 7,5 ha przez syna Marcelego, Stanisława Drohojowskiego. Dał on początek utworzeniu w 1932 roku Pienińskiego Parku Narodowego, który powstał w przeważającej części na terenach sprzedanych Państwu przez Drohojowskich z Czorsztyna i Dziewolskich z Krościenka w latach 1929-1930.
Intensywny rozwój Czorsztyna zarówno gospodarczy jak i turystyczny rozpoczął się wraz z działaniami podejmowanymi przez Marcelego Drohojowskiego w drugiej połowie XIX wieku.
Po przejęciu majątku po śmierci ojca Marceli Drohojowski zlecił budowę pod Skałą Zamkową nowego dworu – stałej rezydencji. Podjął się tego zadania w 1862 r. bardzo popularny w Galicji architekt-Feliks Księżarski, twórca m.in. kościoła w Chochołowie, Starych Łazienek Mineralnych w Krynicy czy drewnianej kaplicy Przemienienia Pańskiego. Wokół dworu utworzony został piękny park.
Marceli, który dożył sędziwego wieku 93 lat i jego syn Stanisław całe życie dbali o rozwój Czorsztyna zarówno ten gospodarczy (był tu zorganizowany połów ryb, pobierane myto, powstała w gorzelnia, kościarnia i cegielnia oraz browar) jak również turystyczny (wybudowano domy w których mogli zatrzymać się letnicy, działały pensjonaty i karczmy.
Za ich czasów powstały najbardziej charakterystyczne obiekty na terenie Czorsztyna: kaplica flisacka, gumna dworskie (czworaki), pustelnia Olgi Małkowskiej (lata 20. XX w.)
Przetrwał do początku lat ’90 i został zburzony przed zalaniem zbiornika czorsztyńskiego.
Zdjęcie pochodzi z czasopisma „Spotkania z zabytkami” z 1988 roku/koloryzacja staryczorsztyn.pl
Przez cały czas Drohojowscy byli tez właścicielami i opiekunami ruin zamku w Czorsztynie. W związku z tym spotkały ich też spore nieprzyjemności, bo byli posądzeni o zabieranie skał i kamieni z zamku do budowy nowego dworu. W prasie bronił się przed tymi zarzutami Marceli Drohojowski odpierając je i udowadniając, że żaden z kamieni znajdujących się w nowym dworze nie pochodzi z zamku. Później okazało się, że to miejscowa ludność wybierała skały z zamku do budowy swoich domostw i zabudowań gospodarskich.
W kolejnych latach rodzina Drohojowskich zajęła się tworzeniem letniska na Nadzamczu gdzie bardzo chętnie przyjeżdżali turyści na wypoczynek. Powstało ono w latach 20.XX wieku i sukcesywnie się rozbudowywało, powstawały nowe budynki.
Rozwój Czorsztyna jako miejscowości letniskowej zahamował najpierw wybuch II wojny światowej, a potem wejście Armii Czerwonej która wyrzuciła w styczniu 1945 roku rodzinę Drohojowskich z ich dworu. Na wyprowadzkę dostali 3 dni.
Władza ludowa w dawnym dworze po zakończeniu II wojny światowej umieściła szkołę rolniczą, później przeznaczyła go na zbiorowy domem mieszkalny, a następnie na dom wypoczynkowy. W 1960 dwór został zaadaptowany na strażnicę Wojsk Ochrony Pogranicza i taką funkcję pełnił do 1992 roku, aż do zalania terenu na którym stał wodami Jeziora Czorsztyńskiego. Przed napełnieniem zbiornika dwór został wyburzony a na dnie jeziora pozostały jedynie jego fundamenty.
Tak zakończyła się historia Drohojowskich i dworu który wznieśli w Czorsztynie.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, udostępnianie tylko za zgodą redakcji portalu staryczorsztyn.pl/MMC/22.06.2021/
Przeczytaj także:
100 letnie dworskie stodoły Drohojowskich utonęły w jeziorze
