Znalezisko sprzed 90 000 lat w Pieninach. Tajemnicze skrzynie w Czorsztynie

70 lat temu dokonano znaleziska które wstrząsnęło całym środowiskiem naukowym w Polsce. W okolicach zamku w Niedzicy znaleziono kompletny szkielet mamuta sprzed 90 000 lat.

Był rok 1949. Zaledwie 4 lata temu zakończyła się II wojna światowa. Polska podnosiła się z ruin po tragedii czasów wojny. Życie zaczynało toczyć się codziennym trybem. Pod zamkiem w Niedzicy rozpoczęły się prace geologiczne w związku z planowaną już od lat 20. XX w. budową zapory wodnej na Dunajcu. Podczas tych prac odkopano najpierw kieł mamuta, a potem cały jego szkielet. Miejsce znaleziska stało się punktem wycieczek szkolnych dzieci z całej okolicy Pienin i Spisza. Podróżowało się wówczas furmankami konnymi i takim właśnie środkiem transportu docierały wycieczki z młodzieżą szkolną pod zamek w Niedzicy.

Znaleziskiem zainteresowali się m.in. filmowcy z Polskiej Kroniki Filmowej, którzy przyjechali do Niedzicy i Czorsztyna.

„W listopadzie r. ub. w czasie prac ziemnych k. Niedzicy został znaleziony szkielet mamuta. Jest to pierwszy wypadek w Polsce, dotychczas znajdowane były tylko poszczególne kości, mamut z Niedzicy jest kompletny. Pochodzi z okresu (…) , ok. 90000 lat temu. Mamut został przewieziony do schroniska P.T.T Żorsztyn (Czorsztyn przyp. red.), gdzie pozostanie do czasu stwardnienia. Następnie będzie wysłany do Warszawy celem rekonstrukcji” – można przeczytać w opisie do unikatowego, nigdy nie użytego w KPF filmie z 1950 roku.

Na krótkim, bo zaledwie kilkuminutowym czaro-białym filmie widać migawki z zamku w Niedzicy, schroniska P.T.T. czyli słynnej „Kurpielówki” w Czorsztynie oraz samego Jakuba Kurpiela przy oczyszczaniu zęba trzonowego mamuta !

Dalej autorzy filmu pokazują nogę mamuta w „kupkach”, kawałeczki kości z których zostanie „skręcony” szkielet oraz leżący na stole kieł mamuta.
Autorem zdjęć tego dokumentalnego, nigdy nie pokazywanego szerszej publiczności, „surowego” filmu jest Wiktor Janik. Występuje w nim Jakub Kurpiel opisany jako pracownik archeologiczny, a obiektem głównym jest liczący 90 000 lat szkielet mamuta. Film powstał 20-21 lutego 1950.

Z tego wydarzenia zachowały się też 3 zdjęcia, które dzisiaj znajdują się w zbiorach Narodowego Archiwum Cyfrowego. Widać na nich Jakuba Kurpiela który wraz z dwoma innymi panami stoi na ganku swojego domu „Kurpielówki” i przygląda się zawartości skrzyni leżącej przed nimi. W tle na ganku „Kurpielówki” leży kilka podobnych skrzyni.

Po wstępnym oczyszczeniu szkielet mamuta trafił do Muzeum Ziemi PAN i tam jest do dziś. Jego stan nie pozwala na ekspozycję i udostępnienie zwiedzającym. Badaniem szkieletu w latach 50.XX. wieku zajął się pracownik naukowy Muzeum Ziemi PAN Julian Kulczycki.

Szkielet mamuta z Niedzicy uchodzi do dziś za jeden z najbardziej kompletnych szkieletów znalezionych na ziemiach polskich. Odnaleziono wówczas m.in. czaszkę z dwoma kłami o długości 2 metrów, dwie łopatki, fragment kości ramieniowej, szczękę dolną, dwie kości łokciowe, dwie promieniowe, część kości stóp, dwie kości udowe, fragment kości goleniowej, szereg kręgów oraz liczne fragmenty żeber.