W tym roku mija 372 lata od słynnego powstania chłopskiego pod wodzą Kostki-Napierskiego na Podhalu. Rebelia chłopska wybuchła 14 czerwca 1651 roku i trwała 10 dni. Przywódcą powstania był Aleksander Kostka-Napierski oraz Stanisław Łętowski i Marcin Radocki. Powstanie to było określone jako „największe w okresie przedrozbiorowym powstanie chłopskie w Polsce”. W 300. rocznicę wybuchu powstania w 1951 roku w Czorsztynie przy ruinach zamku odbyły się wielkie uroczystości upamiętniające to wydarzenie na które przybyli górale z całego Podhala. Unikatowy film z tego wydarzenia można obejrzeć w naszym materiale.
Wybuch powstania był spowodowany bardzo trudnymi warunkami w jakich żyli pańszczyźniani chłopi w Polsce. W dobrach szlacheckich i dobrach kościelnych masowe rozmiary przybierało zbiegostwo chłopów. Chłopi, którzy opuszczali te dobra, przenosili się do dóbr królewskich, chronili się w lasach, górach i innych niedostępnych terenach, często zajmując się zbójectwem. W rejonie Podhala konflikty na linii chłopi – dwór, zaostrzało dodatkowo zachowanie dziedzica ziem Mikołaja Komorowskiego, który bardzo źle traktował swoich poddanych. Duży wpływ na rewolucyjne nastroje chłopów Podhala miało też trwające od 1648 powstanie Chmielnickiego na ruskich ziemiach Rzeczypospolitej. Bohdan Chmielnicki rozesłał po kraju sieć agitatorów, kilku z nich trafiło na Podhale i do Wielkopolski.
Na przełomie kwietnia i maja 1651 roku na Podhale przybył Aleksander Kostka-Napierski, który rozpoczął werbunek i agitację żołnierzy zaciężnych. Powstanie wybuchło 14 czerwca 1651 roku, kiedy grupka chłopów dowodzonych przez Kostkę-Napierskiego i Stanisława Łętowskiego zajęła warowny zamek w Czorsztynie, w którym znajdował się zaledwie jeden hajduk i arendarz dóbr, Żyd Salomon Włochowicz.
Po zajęciu Czorsztyna Kostka-Napierski zaczął wysyłać agitatorów i rozsyłać swój uniwersał do chłopów polskich. Zamek próbował odzyskać już 18 czerwca oddział 60 piechurów i 25 dragonów dowodzonych przez starostę dobczyckiego Michała Jordana. Wojska szlacheckie – w obawie przed okrążeniem i z powodu odcięcia dróg zaopatrzenia przez chłopską dywersję musiały jednak odstąpić od oblężenia zamku.
Kolejną próbę odbicia twierdzy podjęła 22 czerwca grupa około tysiąca piechoty i dragonów, w większości wojsk biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego i tamtejszej szlachty. Oddziałem dowodził pułkownik Wilhelm Jarocki. Szacuje się, iż Kostka-Napierski posiadał do swej dyspozycji jedynie dwudziestu kilku chłopów. Na mocy układów 24 czerwca Czorsztyn został poddany, Kostka-Napierski i Łętowski zostali pojmani, a załoga została puszczona wolno. Zamek został zrabowany przez dragonów. Po pewnym czasie pojmano trzeciego dowódcę powstania – nauczyciela Marcina Radockiego. Przywódców doprowadzono do Krakowa i po krótkim procesie skazano. Kostka-Napierski został skazany na nabicie na pal, Łętowski na ćwiartowanie, a Radocki na ścięcie. Wyrok wykonano 18 lipca 1651 na wzgórzu Lasoty w Krakowie. W obawie przed zamieszkami bądź napadem chłopów egzekucji asystowało aż 11 chorągwi wojska.
W 1951 roku hucznie obchodzono 300. rocznicę wybuchu Powstania Podhalańskiego. Przy ruinach zamku w Czorsztynie zgromadziły się setki jeśli nie tysiące górali z całego Podhala. Wydarzenie przyjechała sfilmować ekipa Polskiej Kroniki Filmowej. Krótki, kilkuminutowy film z tej uroczystości można było oglądać przed kinowymi seansami w latach 50. XX wieku. Dziś mogą go Państwo obejrzeć pod poniższym linkiem. Wydarzenie miało swój niepowtarzalny klimat.
300-LECIE POWSTANIA PODHALAŃSKIEGO – LINK
W 1956 roku o powstaniu nakręcono film „Podhale w ogniu”, którego reżyserami byli Jan Batory i Henryk Hechtkop, a balladę zatytułowaną „Napierski” napisał Lucjan Siemieński.
W 2021 roku w 370. rocznicę wybuchu Powstania Podhalańskiego, najprawdopodobniej w związku z trwającą pandemią nie odbyły się uroczystości upamiętniające to wydarzeni.
W artykule skorzystano z informacji o przebiegu powstania podhalańskiego zamieszczonych na wikipedia.pl
