Zatopione i podpalone dworskie czworaki w Czorsztynie. XIX wieczny zabytek bezpowrotnie utracony

Był rok 1992. W Czorsztynie, na Równi Czorsztyńskiej trwały intensywne prace przygotowujące teren do zalania z momentem uruchomienia zapory w Niedzicy. Karczowany był teren, usuwane drzewa i wyburzane lub przenoszone budynki. Co cenniejsze, zabytkowe obiekty jak dwór Drohojowskich i 100-letnie dworskie czworaki miały zostać rozebrane i przeniesione do tworzonego na półwyspie Stylchyn skansenu.

Niespodziewanie w wyniku niekontrolowanego puszczenia wody na tym terenie powstała powódź w skutek której zalana została na wysokość blisko 3 metrów Równia Czorsztyńska. Pod wodą, jedynie w pozostającym nad wodą dachem znalazły się dworskie czworaki. Dwór Drohojowskich stał w wodzie, która sięgała okien. Po kilku dniach woda opadła i budynki zaczęły schnąć. Jakiś czas później ktoś podpalił dworskie stodoły. Spłonęły doszczętnie. Nie było co ratować. 100-letni zabytek został bezpowrotnie utracony. Dworu też nie udało się ocalić.

Dworskie czworaki, gumna, czy jak nazywali je miejscowi „stodoły” były bardzo charakterystycznym obiektem na Równi Czorsztyńskiej. Widoczne były bardzo dobrze zarówno z ruin zamku w Czorsztynie jak i drogi wiodącej do Niedzicy. Powstały pod koniec XIX wieku na polecenie właściciela dóbr czorsztyńskich Drohojowskiego. Były bardzo często fotografowanym i uwiecznionym na licznych pocztówkach zarówno przedwojennych, jak i powojennych obiektem.

Budynek był imponujący , wzniesiony na planie kwadratu o bokach kilkunastu metrów. Pod koniec XIX wieku, tuż po wybudowaniu obiekt służył jako czworaki w których mieszkały rodziny obsługujące dworski folwark lub sezonowi robotnicy rolni. Po wojnie, od lat 60 XX dawne czworaki służyły jako sklep GS –u, skład zboża i magazyn. Tutaj kupowało się nie tylko żywność ale także różne produkty codziennego użytku, węgiel, pasze, zboża itp.

Stodoły były także wielką atrakcją turystyczną przyciągającą uwagę letników odpoczywających w Czorsztynie, a zwłaszcza ich dzieci dla których było to coś bardzo nietypowego.

„Dworskie stodoły były dla mnie jako kilkuletniego dziecka spędzającego wakacje w Czorsztynie czymś bardzo interesującym i nietypowym. Widziałam w nich jakiś dziwny, kwadratowy dom jakiego nigdzie indziej nie widziałam. Jako dzieci przyjeżdżaliśmy z rodzicami na wakacje do Czorsztyna. To było wspaniałe miejsce rodzinnego spędzania czasu z którym do tej pory łączą się piękne wspomnienia. Jako dziecko bardzo chętnie wspinałam się z rodzeństwem na skałki, łaziliśmy po zboczach góry i myśleliśmy co pysznego dziś zjemy na obiad. Rodzice opowiadali nam o tych czworakach, ale wówczas zapamiętałam z tego tylko tyle, że to jakiś zabytek.

Z trochę późniejszych lat, końca lat 80 -tych i początku 90-tych, kiedy zrozumiałam co to znaczy budowa tamy, to nie mogłam uwierzyć i chyba pogodzić się z tym, że nagle wszystko zostanie zalane i czworak też. To jedyna rzecz w zasadzie, której mi było niesamowicie szkoda. Wtedy mówiono, że zostanie przeniesiony gdzieś, ale chyba nie został. Do Czorsztyna przestaliśmy jeździć na początku lat ’90. Szkoda nam było tego miejsca. Woleliśmy aby pozostało w naszej pamięci jako ten Stary Czorsztyn nad Dunajcem w którym spędziliśmy wiele wakacyjnych dni”- mówi Inga Kramarz, która w latach 80-tych z rodzicami spędzała wakacje w Czorsztynie.

Po decyzji o budowie zapory i zalaniu całego terenu Równi Czorsztyńskiej stodoły miały zostać rozebrane i przeniesione jako zabytek do powstającego skansenu na półwyspie Stylchyn. Miały służyć jako stanica przystani wodnej na jeziorze. Stało się niestety inaczej i bezpowrotnie utracono ponad 100 letni zabytek.

Redakcja portalu staryczorsztyn.pl składa podziękowania Panu Andrzejowi Mikołajewiczowi za udostepnienie archiwalnych zdjęć zatopionej Równi Czorsztyńskiej.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, udostępnianie tylko za zgodą redakcji portalu staryczorsztyn.pl/MMC

Artykuł po praz pierwszy ukazał się na portalu staryczorsztyn.pl 3 stycznia 2022 roku